Εχθροί και ασθένειες της πατάτας

Η λίτα προσβάλλει κυρίως τις πατάτες και σε πολύ µικρό βαθ­µό άλλα συγγενή φυτά, όπως τον καπνό, την ντοµάτα και τη µελιτζάνα. Είναι µια µικρή πεταλούδα µε ανοιχτό σταχτοκαφέ χρώµα. Τα σκουλήκια της προκαλούν ζηµιές στους βλαστούς, τα φύλλα και τους κονδύλους. Συµπληρώνει 8-10 γενεές το χρόνο.

Τα µέτρα καταπολέµησης, που λαµβάνονται είτε στο χωράφι, είτε κατά τη µεταφορά ή την αποθήκευση των πατατών, πρέ­πει να αποβλέπουν κυρίως στην παρεµπόδιση της προσ β ο λ ή ς στο φύλλωµα, το στέλεχος των πατατών και τους κονδύλους.

Μέτρα στο χωράφι: Η προσβολή των πατατών στο χωράφι διαφέρει ανάλογα µε την εποχή φύτευσης. Ένας έως δύο ψεκασµοί είναι δυνατόν να χρειαστούν προς το τέλος της φυτείας, αν οι πατάτες είναι όψιµες, οι ψηλές θερµοκρασίες υποβοη­θούν σηµαντικά την προσβολή από τη λίτα.

Αντίθετα, πατάτες που φυτεύονται τον Αύγουστο-αρχές Σε­πτεµβρίου, κινδυνεύουν να καταστραφούν κατά τα πρώτα στά­δια της ανάπτυξης τους αν δεν ψεκαστούν έγκαιρα. Μετά τον Οκτώβριο, ο κίνδυνος προσβολής αρχίζει να περιορίζεται.

Εντοµοκτόνα κατάλληλα για αντιµετώπιση της λίτας σε φυτεί­ες είναι το Γκουζάθειο ή Κότνιο, Λεξ, το Ντουρσπάν, Πιρινέξ, Πιροφάν, Πιριφός, Νουφός, Τορσάν, Ταρφός, Πρεσόρ, Ντι­στρόιερ κ.ά., τα Πυρεθροειδή κ.ά.

Μετά τη συγκοµιδή, οι κόνδυλοι δεν πρέπει να µένουν εκτε­θειµένοι στους αγρούς αλλά να σκεπάζονται µε χώµα ή σα­κούλες ή ρούχινα καλύµµατα – ποτέ όµως µε φύλλα ή βλα­στούς των πατατών – γιατί η πεταλούδα εξακολουθεί να γεν­νά τα αυγά της στους κονδύλους και έχουµε συνήθως πολύ σοβαρή προσβολή.

Οι υγιείς κόνδυλοι πρέπει να µετακινούνται από το χωράφι τη µέρα της συγκοµιδής, ενώ όσοι είναι προσβεβληµένοι να κα­ταστρέφονται ή να βράζονται και να δίνονται στα ζώα, ώστε να µη µπορεί η λίτα να πολλαπλασιαστεί.

Μέτρα στην αποθήκη: Δεν πρέπει να αποθηκεύονται υγιείς κόνδυλοι µέσα σε αποθήκη ή κοντά σε αποθήκη όπου υπήρχαν προηγουµένως προσβεβληµένοι κόνδυλοι, εκτός αν η αποθή­κη αυτή καθαριστεί και απολυµανθεί κατάλληλα. Οι αποθήκες δεν πρέπει να έχουν σχισµές και τα παράθυρα, οι πόρτες και η στέγη τους δεν πρέπει να επιτρέπουν την είσοδο της λίτας. Κατά την αποθήκευση των πατατών, είτε σε σωρούς, είτε στις αποθήκες, συστήνεται σκόνισµα τους µε Βάκιλλο, Τρέισερ, Συ­περµεθρίν σε µορφή σκόνης, σε αναλογία 2-3 κιλά κατά τόνο πατατών.

Τα τέλεια των δύο αυτών εντόµων είναι νυχτόβιες πεταλού­δες. Τα σκουλήκια τους είναι πολυφάγα και προσβάλλουν µε­γάλη ποικιλία καλλιεργηµένων και άγριων φυτών.

Τα σηριβίδια εµφανίζονται συνήθως σε πολύ µε­γάλο πληθυσµό κατά το φθινόπωρο και λιγότερο κατά την άνοιξη. Τα σκουλήκια τους συνήθως τρέφονται κατά τη νύχτα και είναι περισσότερο ευαίσθητα στην επίδραση των διαφόρων εντοµοκτόνων όταν βρίσκονται στη νεαρή ηλικία.

Μόλις φανούν τα πρώτα ίχνη προσβολής από τα σηριβίδια πρέπει να αρχίσει αµέσως η καταπολέµησή τους µε τα εντο­µοκτόνα, Τρέισερ, Στιούαρτ, Χλωρπυριφώς (Ντουρσπάν, Πιρι­νέξ, Πιριφός, Πιροφάν, Ντορσάν, Νταρφός κ.ά.), Μεθοµύλ (Λα­νέιτ, Λάνεξ, Μεθαρίν, Μεθοµέξ κ.ά.) Μετοσίπ, Τατς και Νό­µολτ. Επίσης, µπορεί να χρησιµοποιηθούν δολώµατα µε πίτε­ρα ή έτοιµα δολώµατα.

Η λιριοµύζα είναι ένας νέος εχθρός που προσβάλλει τις πατά­τες, τα λαχανικά, τα άνθη και αρκετά ζιζάνια. Στις πατάτες τα τέλεια έντοµα (µύγες) δηµιουργούν τσιµπήµατα στα φύλλα, ενώ τα σκουλήκια στοές καταλήγοντας στα αγγεία, που τα φράζουν και τα καταστρέφουν. Αποτέλεσµα είναι η ξήρανση του φυλλώµατος.

Η καταπολέµηση της λιριοµύζας βασίζεται στη χρήση εντοµο­κτόνων και στη βιολογική καταπολέµηση από τους φυσικούς της εχθρούς. Η χηµική καταπολέµηση είναι πολυδάπανη και πρέπει να γίνεται µε µεγάλη προσοχή για επιτυχή αποτελέ­σµατα και µείωση του κόστους παραγωγής. Στις πρώιµες φυ­τείες δυνατό να αποφευχθούν οι ψεκασµοί. Το πρόγραµµα κα­ταπολέµησης στηρίζεται στα ακόλουθα σηµεία:

1. Τακτική επιθεώρηση των φυτειών για επισήµανση του εντό­µου (χρήση κίτρινων παγίδων, τσιµπήµατα στα φύλλα). -Στις πατάτες δεν απαιτείται η καταπολέµηση των µυγών. -Καταπολεµούνται τα σκουλήκια στα πρώτα τους στάδια. -Ο πρώτος ψεκασµός γίνεται µε την εµφάνιση των πρώτων στοών στα κάτω φύλλα.
2. Χρησιµοποιούνται µόνο τα κατάλληλα εντοµοκτόνα, δηλα­δή Τρικάρτ, Βερτιµέκ, Ακριµέκ µε θερινό λάδι, Τρέισερ, Εβι­σέκτ και Βαϊτέιτ, που εναλλάσσονται µεταξύ τους.
3. Ο δεύτερος ψεκασµός γίνεται µόλις φανούν στοές στα επό­µενα φύλλα ή σε 15 ηµέρες. Οι ψεκασµοί επαναλαµβάνο­νται µε τον ίδιο τρόπο και σταµατούν 20 ηµέρες πριν τη συ­γκοµιδή.

Ο περονόσπορος των πατατών προκαλείται από το µύκητα Phytophthora infestans και προξενεί σοβαρές ζηµιές στις πα­τατοφυτείες αν δε ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα προληπτι­κά µέτρα.

Η εµφάνιση και εξάπλωση του περονόσπορου ευνοείται από δροσερό καιρό µε θερµοκρασίες 15-25 βαθµούς Κελσίου και ψηλή σχετική υγρασία. Τα συµπτώµατα εµφανίζονται αρχικά στο φύλλωµα σαν κιτρινωπές κηλίδες που σύντοµα γίνονται καστανωπές και ξεραίνονται αν κατά την περίοδο αυτή ο και­ρός είναι θερµός και ξερός (οπότε ο περονόσπορος περιορί­ζεται) .

Αν όµως ο καιρός είναι υγρός η κάτω επιφάνεια των κηλίδων καλύπτεται µε υπόλευκη µούχλα που είναι η καρποφορία του µύκητα.

Τα σπόρια του περονόσπορου µεταφέρονται µε τον αέρα και τη βροχή από τα προσβεβληµένα σε υγιή φύλλα και φυτά. Οι κηλίδες µεγαλώνουν και σύντοµα καλύπτουν ολόκληρο το φύλλωµα. Προσβολή παρατηρείται και στους µίσχους των φύλλων, στα στελέχη των φυτών και στους κονδύλους.

Η προσβολή των κονδύλων µπορεί να γίνει ενώ αυτοί είναι ακόµη στο έδαφος και τα σπόρια του µύκητα φτάνουν εκεί µέ­σω των ρωγµών, ή κατά τη συγκοµιδή όταν τα σπόρια από το προσβεβληµένο φύλλωµα πέφτουν πάνω στους κονδύλους.

Αργότερα η ανάπτυξη του µύκητα συνεχίζεται στους κονδύ­λους στις αποθήκες ή κατά τη διάρκεια της µεταφοράς τους στο εξωτερικό. Στην αρχή παρουσιάζονται στην επιφάνεια των κονδύλων ελαφρά βαθουλωµένες κηλίδες µε γκριζωπή ή κα­στανή απόχρωση.

Σε συνθήκες ψηλής υγρασίας, άλλοι µικροοργανισµοί, κυ­ρίως βακτήρια, εισχωρούν στους προσβεβληµένους κονδύ­λους και προκαλούν την υδαρή σήψη των πατατών ενώ βρί­σκονται στο χωράφι ή αργότερα κατά την αποθήκευση ή κα­τά τη µεταφορά.

Μέτρα καταπολέµησης του περονόσπορου: Επιβάλλεται οπωσδήποτε να λαµβάνονται προληπτικά µέτρα εναντίον της ασθένειας προτού εκδηλωθεί και όχι θεραπευτικά µέτρα µετά την εµφάνιση και εξάπλωσή της.

Ο πρώτος ψεκασµός αρχίζει όταν ο καιρός είναι ευνοϊκός για την ανάπτυξη του περονόσπορου ανεξάρτητα από το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Οι ψεκασµοί συνεχίζονται για να προ­στατεύουν τη νέα βλάστηση κατά χρονικά διαστήµατα 7-10 ηµερών, ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Επαναλαµβάνονται, επίσης, µετά από πότισµα ή βροχή. Κα­τάλληλα φάρµακα που µπορούν να χρησιµοποιηθούν είναι τα ακόλουθα:

1. Διθειοκαρβαµιδικά, όπως το Ντάιθεϊν Μ45, Μανζέιτ Δ, Μανκοζέπ, Αντρακόλ, Πολυράµ. -Χαλκούχα, όπως Οξυχλωριούχος Χαλκός 50% βρέξιµη σκόνη κ.ά. -Καπτάν, Μερπάν, κ.ά., βρέξιµη σκόνη. -Διάφορα άλλα µυκητοκτόνα, όπως Πρεµιτόξ.
2. Διασυστηµατικά µυκητοκτόνα, όπως Ριντοµίλ ΜΖ, Άκρο­πατ, Φόρουµ, Εκουίσιον προ, Καλπέν, Αντιπερόν, Πρεβι­κιούρ, Προπλάντ, Πριβέξ, Ελέκτις, Ρόνταξ, Μέλοτι µετ, Μέλοτι ντούο, Μέλοτι Κόµπακτ.

Χαρακτηριστικό σύµπτωµα της ασθένειας είναι το µαύρισµα της βάσης του στελέχους που σαπίζει µέχρι το µητρικό κόν­δυλο. Αποτέλεσµα της προσβολής είναι αρχικά η µάρανση του φυτού και κατόπιν η ξήρανση του. Η ασθένεια ευνοείται από την ψηλή υγρασία του εδάφους. Συστήνεται η χρήση υγιούς σπόρου και εκρίζωση των προσβεβληµένων φυτών.

Ο µύκητας αυτός προσβάλλει όχι µόνο την πατάτα αλλά σχε­δόν όλα τα καλλιεργούµενα ποώδη φυτά. Στις πατάτες κατα­στρέφει τους πτυσσόµενους βλαστούς προτού βγουν από το έδαφος. Προσβάλλει τις ρίζες και τα υπόγεια στελέχη των φυ­τών και τους κονδύλους.

Μειώνει την αγοραστική αξία των πατατών λόγω των πολλα­πλών σκληροτίων που σχηµατίζει πάνω στην επιφάνεια των κονδύλων. Αντιµετωπίζεται µε σκόνισµα του πατατόσπορου µε Μονσερέν, Μονκάτ.

Η µάρανση των φυτών των πατατών που οφείλεται στους µύ­κητες φουζάριο και βερτιτσίλιο χαρακτηρίζεται από ένα τοπι­κό αποχρωµατισµό (χρώµα καφέ) του αγγειώδους συστήµατος των στελεχών και των κονδύλων. Συστήνεται η χρήση υγιούς σπόρου και αµειψισπορά µε σιτηρά.

Οι ιώσεις πάνω στην πατάτα παρουσιάζουν πολλά και διάφορα συµπτώµατα από τα οποία τα κυριότερα είναι τα ακόλουθα:

Το φυτό παραµένει νάνο ή φαίνεται αδύνατο, παρουσιάζει συ­στροφή των φύλλων, απλό ή τραχύ µωσαϊκό ή νέκρωση των φύλλων που παραµένουν όµως πάνω στο στέλεχος του φυτού.

Οι ιώσεις στα φυτά µπορούν να µεταδοθούν µε έντοµα-φορείς αλλά κυρίως µε µολυσµένο σπόρο. Τα προσβεβληµένα φυτά παράγουν µικρούς κονδύλους που φέρουν τον ιό. Συνεχής καλλιέργεια του ίδιου σπόρου οδηγεί σε εκφυλισµό των φυ­τών και µείωση της παραγωγής.

Για αντιµετώπιση των ιολογικών ασθενειών στις πατάτες ε­πιβάλλεται όπως χρησιµοποιείται πιστοποιηµένος πατατό­σπορος.

Μικροσκοπικό σκουληκάκι που ζει στο έδαφος και τρέφεται πάνω στις ρίζες του φυτού της πατάτας τις οποίες καταστρέ­φει. Έτσι αδυνατεί το φυτό να προσλάβει θρεπτικά στοιχεία και νερό, παραµένει αδύνατο, νάνο και η παραγωγή του είναι χαµηλή ή εκµηδενίζεται.

Παρόλο που ο νηµατώδης από µόνος του πολύ λίγο κινείται στο έδαφος, εντούτοις το µικρό του µέγεθος τον κάνει να µε­ταφέρεται εύκολα από χωράφι σε χωράφι ή από περιοχή σε πε­ριοχή µε τα νερά της βροχής, το χώµα πάνω στα γεωργικά ερ­γαλεία ή µε το χώµα των επιχωµατώσεων κτλ.

Η καταπολέµηση των νηµατωδών είναι δύσκολη. Εκεί που υπάρχει τέτοιο πρόβληµα συστήνεται η φύτευση ανθεκτικών ποικιλιών, όπως Κάρα, Νίκολα. Ντάιαµαντ κτλ., η εφαρµογή αµειψισποράς και η χρήση νηµατοκτόνων φαρµάκων, όπως Βαϊτέιτ, Νεµαθορίν, Μοκάπ και Ράκπι.

Η χρήση πατατόσπορου απαλλαγµένου κύστεων του χρυσο­νηµατώδη θα πρέπει να είναι πρωταρχικό µέληµα κάθε πα­τατοπαραγωγού.