Για τα έντομα που υπάρχουν στα ελληνικά δάση, τις αιτίες της πληθυσμιακής έξαρσης κάποιων εξ αυτών και τις συγκεκριμένες συνθήκες που ευνόησαν την παρουσία του φλοιοφάγου σκαθαριού Tomicus piniperda στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης μίλησε στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ- ΜΠΕ, Πρακτορείο 104,9 FM ο Δρ Δημήτρης Αβτζής, εντεταλμένος ερευνητής, ειδικός στη Δασική Εντομολογία και την Δασοπροστασία ένας εκ των ελάχιστων ειδικών στη συγκεκριμένη οικογένεια των εντόμων στην Ελλάδα, όπως και σε παγκόσμια κλίμακα.
«Αυτά συμβαίνουν στο δάσος. Απλώς αυτό το έντομο εκμεταλλεύεται κάποιες συνθήκες ευνοϊκές για το ίδιο. Είχαμε μια μεγάλη πληθυσμιακή έξαρση, που παρατηρήθηκε φέτος την Άνοιξη και αυτή η έξαρση δημιουργεί τις νεκρώσεις που βλέπουμε τώρα. Δεν είναι κάτι τόσο συχνό, αν αναλογιστεί όμως κάποιος τις συνθήκες που επικρατούσαν όταν πρωτοεμφανίστηκε το έντομο, δεν μπορεί να εκπλαγεί πάρα πολύ» σημειώνει ο Έλληνας ειδικός που μάλιστα εξηγεί τους λόγους για τους οποίους το Tomicus piniperda εμφανίστηκε σε μεγαλύτερο βαθμό σε περιοχές συγκεκριμένα τους περιαστικού δάσους της Θεσσαλονίκης. «Πρωτοεμφανίστηκε στις δυτικές γειτονιές της Θεσσαλονίκης. Ο λόγος είναι ότι σε εκείνες τις περιοχές (…) έχουμε ρηχά εδάφη, χαμηλή υγρασία και αυξημένη θερμοκρασία. Άρα, τα δέντρα είναι σίγουρα καταπονημένα» αναφέρει ο κ.Αβτζής, που μάλιστα εξηγεί πώς συνδυάζονται τα επιστημονικά δεδομένα με τα χαρακτηριστικά διαβίωσης του εντόμου.
Εξασθενημένα δέντρα και ήπιες χειμερινές συνθήκες οι παράγοντες ενίσχυσης των πληθυσμών των εντόμων
Το συγκεκριμένο έντομο χαρακτηρίζεται από τους ερευνητές ως δευτερογενές, προτιμάει δηλαδή «δέντρα τα οποία έχουν ήδη κάποια εξασθένιση, δεν αναπτύσσονται τόσο καλά και για αυτόν ακριβώς τον λόγο μπορεί το έντομο και δημιουργεί αυξημένο πληθυσμό» όπως συγκεκριμένα αναφέρει ο κ.Αβτζής, που ταυτόχρονα τονίζει πως υπήρχαν ορισμένες συνθήκες που το ευνόησαν, «υπήρχε πάντα στο δάσος, το φλοιοφάγο σκαθάρι εκμεταλλεύτηκε όμως κάποιες θετικές για το ίδιο συνθήκες και βλέπουμε αυτό που βλέπουμε τώρα», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Φέτος ο χειμώνας για τα έντομα ήταν καλός. Είχαν όλο το χρόνο να αναπτυχθούν. Από την άλλη, σίγουρα και για τα δέντρα δεν ήταν οι καλύτερες συνθήκες. Οι θερμοκρασίες τον χειμώνα ευνοούν και τα δέντρα να ξεκουραστούν και να ξεκινήσουν την άνοιξη ξανά. Αδύναμα και γέρικα δέντρα το έντομο μπορεί έτσι να τα εκμεταλλευτεί πολύ εύκολα και έτσι έγινε το πληθυσμιακό μπουμ”, εξηγεί ο ειδικός εντομολόγος που μάλιστα παρομοιάζει τα δέντρα με τον άνθρωπο: «Μετά από κάποια ηλικία το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι πεσμένο. Κατά συνέπεια αυτά είναι πολύ πιο αδύναμα. Αυτό εκμεταλλεύεται το έντομο» τονίζει.
Τα αντίμετρα που μπορεί να προτείνει για χρήση η επιστημονική κοινότητα
«Για αντίμετρα δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές επιλογές, κυρίως επειδή είμαστε σε δασικό οικοσύστημα, παρά το γεγονός ότι είναι μια τεχνητή αναδάσωση εκεί. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να κάνουμε ευρείες επεμβάσεις με χημικά, ενώ τα φλοιοφάγα έντομα είναι απόλυτα προστατευμένα κάτω από τον φλοιό. Για να φτάσουμε δε εκεί δεν μπορούμε ούτε να ψεκάσουμε ούτε να έχουμε κάποιου είδους άλλη επέμβαση”, εξηγεί ο κ.Αβτζής που αναφέρει πως αυτό που πρέπει να γίνει από δω και πέρα να δημιουργήσουμε “τους μηχανισμούς ώστε να μην έχουμε παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον”. Κατά τον Έλληνα ειδικό επιστήμονα, το σημαντικό είναι να υπάρχει η έγκαιρη προειδοποίηση, “να δημιουργήσουμε ένα σύστημα monitoring (παρακολούθησης) στο δάσος και να βλέπουμε σε ετήσια βάση τον πληθυσμό του εντόμου, έτσι ώστε όταν διαπιστώνουμε ότι αυτό αυξάνεται, να είμαστε κατευθείαν έτοιμοι για επεμβάσεις” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
«Θα πρέπει να μιλήσουμε με τις αρμόδιες υπηρεσίες, να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο παγίδων το οποίο θα το παρακολουθούμε. Να έχουμε ανά πάσα στιγμή γνώση του τι γίνεται μέσα στο δάσος. Αν το έχουμε αυτό, τότε μπορούμε να κάνουμε επεμβάσεις έγκαιρα και με προληπτικά μέτρα. Να είμαστε απόλυτα έτοιμοι για οτιδήποτε προκύψει μέσα στο δάσος», αναφέρει ο κ.Αβτζής που μάλιστα απαντά αρνητικά όταν ερωτάται για το κατά πόσο η φύτευση άλλων δέντρων, πέρα από τα πεύκα, μπορεί να είναι η ενδεδειγμένη λύση. «Φλοιοφάγα υπάρχουν όχι μόνο για τα πεύκα, αλλά για όλα τα είδη. Το θέμα είναι εμείς να μπορούμε να κρατάμε έναν έλεγχο στον πληθυσμό τους. Αυτά (σ.σ. τα έντομα) εδώ θα τα συναντάμε και τα δάση μας, εμείς που είμαστε στο Νότο της Ευρώπης, θεωρώ ότι θα έχουν τέτοιου είδους πιέσεις πολύ συχνά» τόνισε μάλιστα ο εξειδικευμένος Έλληνας εντομολόγος, ειδικός στη Δασική Εντομολογία και την Δασοπροστασία.
Ο κ.Αβτζής διατύπωσε, τέλος, την εκτίμηση πως ένα πρόγραμμα επιτήρησης που θα σχεδιαστεί για τη Θεσσαλονίκη και το περιαστικό της δάσος μπορεί να λειτουργήσει και ως πρότυπο για άλλες περιοχές της χώρας. “Για ποιο λόγο να μη φτιάξουμε εδώ στη Θεσσαλονίκη ένα τέτοιο πρόγραμμα, το οποίο μπορεί ενδεχομένως να επεκταθεί και στα υπόλοιπα πευκοδάση της Ελλάδας, για να έχουμε αυτό που δυστυχώς δεν έχουμε ως χώρα: τη συστηματική καταγραφή, γιατί δυστυχώς δεν έχουμε συστηματική καταγραφή των καταστάσεων που επικρατούν στην χώρα μας. Αν είχαμε αυτήν την καταγραφή θα μπορούσαμε να είμαστε πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι” τόνισε ο Έλληνας ειδικός που μάλιστα ανάφερε πως το κοστολόγιο για κάτι τέτοιο δεν είναι αποτρεπτικό: “Ελπίζω να εκμεταλλευτούμε αυτό που έχει δημιουργηθεί προς όφελός μας” καταλήγει ο εντεταλμένος ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών.
