Τα δελφίνια είναι θαλάσσια θηλαστικά, που ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τις φάλαινες. Υπάρχουν περίπου 17 γένη δελφινιών και 40 είδη. Η ονομασία αναφέρεται κυρίως στα “γνήσια δελφίνια” της υπο-οικογένειας των Δελφινιδών, που όμως επεκτείνεται και σε άλλα είδη (“μη γνήσια δελφίνια”), όπως αυτά της οικογένειας των Πλατανιστιδών και των Στενιδών.
Το μέγεθος των ενηλίκων ποικίλλει από 1,2 μέτρα και 40 κιλά, όπως το δελφίνι του είδους Maui’s Dolphin, μέχρι 9,5 μέτρα και 10 τόνους, όπως η όρκα. Απαντώνται σε όλες σχεδόν τις θάλασσες του κόσμου, καθώς και σε ορισμένα μεγάλα ποτάμια, όπως είναι ο Αμαζόνιος και ο ποταμός Γιανγκτσέ της Κίνας. Είναι ζώα σαρκοβόρα και τρέφονται κυρίως με ψάρια και καλαμάρια. Τη νύχτα τα θηλυκά κοιμούνται στην επιφάνεια του νερού, ενώ τα αρσενικά αναδύονται κάθε μισή ώρα για να αναπνεύσουν. Η οικογένεια Δελφινίδες είναι η μεγαλύτερη των Κητωδών και από εξελικτική άποψη σχετικά νέα. Τα δελφίνια εμφανίστηκαν πριν από περίπου δέκα εκατομμύρια χρόνια, κατά το Μειόκαινο. Τα δελφίνια θεωρούνται από τα πλέον ευφυή ζώα και έχουν καταστεί δημοφιλή στους ανθρώπους εδώ και πολλούς αιώνες για την παιχνιδιάρικη συμπεριφορά τους και τη φιλική τους εμφάνιση.
Η ονομασία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη δελφίς, που συνδέεται με το δελφύς (“μήτρα”). Έτσι, το όνομα του ζώου μπορεί να μεταφραστεί ως “ψάρι με μήτρα”.[1] Από τη λατινική γλώσσα το delphinus,<dolfinus<παλαιό γαλλικό daulphin, με την επανεισαγωγή του ph στη λέξη.
Εξέλιξη
Τα σημερινά δελφίνια, όπως και οι φάλαινες, κατάγονται από τα χερσαία Αρτιοδάκτυλα θηλαστικά. Κολύμπησαν στο νερό για πρώτη φορά πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια, την εποχή του Ηώκαινου.
Οι σκελετοί των σύγχρονων δελφινιών περιλαμβάνουν δύο μικρά κυλινδρικά οστά λεκάνης, τα οποία πιστεύεται ότι αποτελούν υπολείμματα από τα πόδια που άλλοτε είχαν τα δελφίνια. Ο σκελετός των μπροστινών πτερυγίων των δελφινιών χωρίζεται σε δάκτυλα, όπως και των υπόλοιπων θηλαστικών. Τον Οκτώβριο του 2006 αλιεύτηκε στην Ιαπωνία ένα σπάνιο δελφίνι, που έφερε πτερύγια σε κάθε πλευρά της γενετικής του σχισμής. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτά ήταν ανεπτυγμένα από πριν πόδια.
Ανατομία
Έχει χρώμα μπλε σκούρο στη ράχη και λευκό στην κοιλιά. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι το ρύγχος του, που σχηματίζει ένα πραγματικό ράμφος και αποτελείται από δύο σιαγόνες με 100 περίπου κωνικά δόντια. Ανάμεσά τους υπάρχουν κενά, ώστε να προσαρμόζονται τα δόντια της κάτω γνάθου. Διαθέτει ένα σταθεροποιητικό ραχιαίο πτερύγιο, όπως οι καρχαρίες. Το πτερύγιο της ουράς είναι οριζόντιο και κινείται προς τα πάνω και προς τα κάτω. Λείπουν εντελώς τα πίσω άκρα, ενώ τα εμπρόσθια άκρα έχουν μεταμορφωθεί σε πτερύγια. Ο εγκέφαλος του ζώου είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος: σε βάρος είναι ελαφρά μεγαλύτερος από τους ανθρώπου, ενώ η αναλογία όγκου του εγκεφάλου προς βάρος του ζώου είναι η μεγαλύτερη ανάμεσα στα θηλαστικά μετά από αυτή του ανθρώπου και της φάλαινας. Η αναπνοή του γίνεται με πνεύμονες. Μπορεί να φθάσει σε μήκος τα 2 μέτρα περίπου.
Τα δελφίνια δεν έχουν τρίχωμα, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα θηλαστικά, Ωστόσο, γεννιούνται με λίγες τρίχες στην άκρη του ράμφους τους, τις οποίες χάνουν λίγο μετά τη γέννησή τους.[3] Η μόνη εξαίρεση είναι το δελφίνι του ποταμού Μπότο, το οποίο έχει μικρές τρίχες στο ράμφος.[4]
Τα αναπαραγωγικά τους όργανα βρίσκονται στο κάτω μέρος του σώματος. Τα αρσενικά έχουν δύο οπές, μία που κρύβει το πέος και μία πίσω για τον πρωκτό. Τα θηλυκά έχουν μία γενετική οπή, που στεγάζει τον κόλπο και τον πρωκτό. Σε καθεμιά πλευρά της γενετικής οπής των θηλυκών βρίσκεται και ένας γαλακτοφόρος αδένας. Οι μαστοί του βρίσκονται κοντά στους βουβώνες. Το γάλα εκτοξεύεται κατευθείαν στο στόμα του νεογνού. Η περίοδος θηλασμού διαρκεί τουλάχιστον έξι μήνες.
Το 2008 επιστήμονες βρήκαν ότι η ουρά του ζώου προσφέρει ώθηση 96 κιλών
Αισθήσεις
Τα περισσότερα δελφίνια βλέπουν πολύ καλά τόσο μέσα όσο και έξω από το νερό, ενώ η ακοή τους είναι ανώτερη από αυτήν του ανθρώπου. Αν και έχουν από ένα μικρό αυτί σε κάθε πλευρά του κεφαλιού τους, πιστεύεται ότι η ακοή μέσα στο νερό γίνεται με τη μετάδοση των ηχητικών κυμάτων από την κάτω σιαγόνα στο μέσο ους. Η ακοή τους χρησιμοποιείται και σαν σύστημα ηχοεντοπισμού, που τα βοηθά να προσανατολίζονται και να κινούνται. Πιστεύεται ότι σε αυτό βοηθά η διάταξη των δοντιών τους, που συλλέγουν σαν κεραίες τους ήχους και βοηθούν στον καθορισμό της θέσης των αντικειμένων.[6] Η αφή τους είναι επίσης αρκετά καλή, ενώ στερούνται οσφρητικών νεύρων και για το λόγο αυτό πιστεύεται ότι απουσιάζει σε αυτά η αίσθηση της όσφρησης.[7]. Ωστόσο, διαθέτουν γεύση και μπορούν να προτιμούν συγκεκριμένα είδη ψαριών. Ο αισθητηριακός ρόλος των τριχών στο ρύγχος τους, αν υπάρχει, είναι άγνωστος.
Ήχοι
Τα δελφίνια έχουν την ικανότητα να εκπέμπουν ήχους, με τους οποίους επικοινωνούν αλλά και για να κυνηγήσουν την τροφή τους. Όταν κυνηγούν, τα σήματα αυξάνονται από 1 σε 500 το δευτερόλεπτο, ώστε να σχηματίζουν ακριβείς εικόνες στον εγκέφαλό τους. Οι ήχοι που αναγνωρίζονται διακρίνονται μόλις σε τρεις κατηγορίες, μία από τις οποίες είναι τα σφυρίγματα, με τα οποία μπορούν να μεταφέρουν μηνύματα το ένα στο άλλο[8] αλλά και αναγνωριστικά της ταυτότητας κάθε δελφινιού. Τα δελφίνια χρησιμοποιούν επίσης ριπές παλμών, ο ρόλος των οποίων δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα, καθώς και πλαταγίσματα (ή κλικ), τα οποία χρησιμοποιούνται για ηχοεντοπισμό και είναι από τους δυνατότερους ήχους που παράγουν θαλάσσια ζώα.
Συμπεριφορά
Είναι ζώα κοινωνικά και ζουν κατά αγέλες έως δώδεκα ατόμων. Σε περιοχές όπου αφθονεί η τροφή, μπορεί να ενωθούν πολλές αγέλες και ο συνολικός πληθυσμός της ομάδας να φτάσει τα χίλια άτομα. Τα δελφίνια επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας σφυρίγματα, πλαταγίσματα και άλλους ήχους. Επίσης, χρησιμοποιούν υπέρηχους για ηχοεντοπισμό. Τα μέλη των ομάδων μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ τους, όμως τα δελφίνια μπορούν να οικοδομήσουν ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς. Έτσι, θα μείνουν με τα άρρωστα ή τραυματισμένα μέλη της ομάδας, βοηθώντας τα ορισμένες φορές να κολυμπήσουν. Η αλτρουιστική αυτή συμπεριφορά δεν περιορίζεται στο είδος τους. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις δελφινιών που προστατεύουν κολυμβητές από καρχαρίες κάνοντας κύκλους γύρω τους,[10][11] καθώς και δελφίνια που βοηθούν τις φάλαινες που έχουν εξωκείλει να ξαναβρούν το δρόμο προς τα ανοιχτά.
Τα ζώα αυτά δείχνουν και πολιτιστική συμπεριφορά, κάτι έως τώρα θεωρούνταν ότι είναι αποκλειστικότητα του ανθρώπου. Το 2005 στην Αυστραλία ανακαλύφθηκε ότι το είδος Ινδίας και Ειρηνικού (Tursiops aduncus) διδάσκει στα νεαρά δελφίνια τη χρήση εργαλείων, [12] συγκεκριμένα κομματιών σπόγγου που τοποθετούν στο ρύγχος τους προκειμένου να το προστατέψουν κατά το κυνήγι. Άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα παρατηρήθηκε στα ποταμίσια δελφίνια της Βραζιλίας, όπου μια μελέτη διαπίστωσε πως τα αρσενικά δελφίνια κουβαλούν κλαδιά και κομμάτια φυτών για να εντυπωσιάσουν τα θηλυκά.[13]
Τα δελφίνια διαθέτουν επίσης και επιθετικότητα, που εκδηλώνεται κυρίως μεταξύ των αρσενικών δελφινιών, συχνά για τους ίδιους λόγους που εμφανίζεται και στους ανθρώπους, όπως διαφωνίες μεταξύ συντρόφων ή ανταγωνισμό για κάποιο θηλυκό. Έχει παρατηρηθεί πως ο χαμένος μιας διαμάχης μπορεί να φύγει σε εξορία, αφήνοντας την ομάδα στην οποία ανήκε. Τα αρσενικά δελφίνια του είδους Bottlenose (ρινοδέλφινα) είναι επίσης γνωστό πως σκοτώνουν τα μικρά τους.
Γλώσσα
Παρακάτω υπάρχουν κάποιες ερμηνίες για το τι μπορούν να σημαίνουν κάποια στοιχεία στη συμπεριφορά των δελφινιών.
Τρίψιμο των πτερύγιων = Γειά σου! Μου έλειψες!
Στάση του σώματος σε σχήμα s = Προσοχή!
Προσέγγιση από πίσω = Ας παίξουμε!
Χτύπημα της ουράς = Απομακρύνσου
Ακούμπισμα του πτερυγίου στα πλευρά ενός άλλου δελφινιού = Εεε, δώσε μου ένα χεράκι.
Η συνουσία στα δελφίνια γίνεται κοιλιά με κοιλιά και σε πολλά είδη γίνονται μεγάλα σε διάρκεια προκαταρκτικά παιχνίδια. Η περίοδος κύησης του θηλυκού ποικίλλει από είδος σε είδος, από 11-12 μήνες ως και γύρω στους 17 μήνες. Το θηλυκό γεννά ένα νεογνό με μήκος γύρω στα 60 εκατοστά. Το μικρό κολυμπά αμέσως, αλλά για δύο εβδομάδες ακολουθεί τη μητέρα του. Η ηλικία στην οποία φτάνουν σε σεξουαλική ωρίμανση επίσης διαφέρει ανάλογα με το είδος. Τα δελφίνια έχουν σεξουαλικές επαφές για λόγους εκτός της αναπαραγωγής, ενώ μερικές φορές εμπλέκονται σε πράξεις ομοφυλοφιλικής φύσεως.[14] Πολλές φορές η σεξουαλική συμπεριφορά των αρσενικών δελφινιών προς τα θηλυκά αλλά και προς άλλα αρσενικά είναι βίαιη[15] Περιστασιακά, τα δελφίνια μπορεί να δείξουν σεξουαλική συμπεριφορά απέναντι σε άλλα ζώα, ακόμα και στον άνθρωπο.
Τροφή
Το δελφίνι τρέφεται με Κεφαλόποδα, μαλακόστρακα και επίσης μικρά ψάρια. Οι ψαράδες συνήθως το φοβούνται γιατί σχίζει τα δίχτυα τους, ωστόσο υπάρχουν αρχαίες μαρτυρίες για συνεργασία ανθρώπων και δελφινιών στο ψάρεμα, μεταξύ των άλλων από τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο,[17] ενώ μια τέτοια μορφή συνεργασίας διατηρείται ακόμα και σήμερα στην πόλη Λαγκούνα της Βραζιλίας. Εκεί, τα δελφίνια οδηγούν τα ψάρια στην ακτή όπου βρίσκονται οι ψαράδες και τους δίνουν σήμα όταν πρέπει να ρίξουν τα δίχτυα τους. Τα δελφίνια κατόπιν τρέφονται με τα ψάρια που καταφέρνουν να ξεφύγουν από τα δίχτυα.
Μυθολογία
Τα δελφίνια είναι κοινός τόπος στην ελληνική μυθολογία. Έχουν βρεθεί πολλά νομίσματα που παριστάνουν άντρες ή αγόρια να ιππεύουν αυτά τα ζώα. Θεωρούνταν μάλιστα καλός οιωνός για ένα πλοίο να θεαθούν δελφίνια στη διάρκεια του ταξιδιού του. Στο παλάτι της Κνωσού έχουν βρεθεί τοιχογραφίες με αναπαραστάσεις δελφινιών. Στη μυθολογία του Ινδουισμού, το δελφίνι του Γάγγη σχετίζεται με τη θεότητα Γάγγα του ποταμού.
Ως θεραπεία
Δελφίνια έχουν χρησιμοποιηθεί σε μελέτη για τυχόν θετικές επιδράσεις της αλληλεπίδρασης με δελφίνια στη θεραπεία ατόμων με ψυχολογικά προβλήματα και με αναπτυξιακές δυσκολίες, για παράδειγμα στη θεραπεία της κατάθλιψης.
Εχθροί
Κυριότεροι εχθροί του είναι οι άνθρωποι. Ειδικότερα, πολλά δελφίνια σκοτώνονται από αλιευτικά με δίχτυα, ειδικά όσα χρησιμοποιούν αφρόδιχτα. Άλλα χρησιμοποιούνται για ψυχαγωγία σε πάρκα, σε τσίρκα και ενυδρεία, όπως επίσης και στις έρευνες πολλών ναυτικών ερευνητικών ινστιτούτων. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες έχουν ιδρυθεί οργανώσεις για την προστασία των δελφινιών και έως ένα βαθμό έχουν τεθεί περιορισμοί στη χρήση αφρόδιχτων. Η μόλυνση των θαλασσών και των υδάτων, επίσης, έχει θέσει σε κίνδυνο πολλά είδη δελφινιών. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Δελφίνι του ποταμού Γιανγκτσέ, που έχει κηρυχθεί ουσιατικά εξαφανισμένο από το 2006 (πιστεύεται ότι επιβιώνουν ένα ή δυο δελφίνια).
Επιμέλεια: ΜάγιαΜέλισσα
