Ο μικρός μας πλανήτης είναι ακόμα γεμάτος μυστικά και άγνωστες γωνιές που αναμένουν να χαρτογραφηθούν, καθώς και πολλά είδη άγνωστων οργανισμών προς ανακάλυψη και μελέτη
Υπεύθυνος: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΟΛΩΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (*)
Μπορεί το Curiosity της NASA να μη βρήκε μεθάνιο στην ατμόσφαιρα του Αρη την περασμένη εβδομάδα, κάνοντας την ύπαρξη μικροβιακής ζωής στον «κόκκινο πλανήτη» λιγότερο πιθανή, αλλά ας μη στενοχωριόμαστε.
Γιατί, ο δικός μας μικρός γαλάζιος πλανήτης είναι ακόμα γεμάτος μυστικά, με πολλές ανεξερεύνητες γωνιές που αναμένουν να χαρτογραφηθούν, και πολλά είδη άγνωστων οργανισμών προς ανακάλυψη και μελέτη από τους ειδικούς.
Οι ζούγκλες
Στις σκοτεινές ζούγκλες με πυκνή βλάστηση, όπως αυτές στη Λατινική Αμερική ή στη νοτιοανατολική Ασία, κρύβονται πολλά είδη ζώων και φυτών που ακόμα δεν γνωρίζουμε. Κάποια από τα φυτά αυτά ίσως έχουν θεραπευτικές ιδιότητες που μπορεί να μας φανούν χρήσιμες ενάντια στις σύγχρονες ασθένειες. Νέα είδη έρχονται στο φως κάθε χρόνο από γενναίες ομάδες βιολόγων και φωτογράφων που αφιερώνουν την καριέρα τους στον «ιερό» αυτό σκοπό. Τον Αύγουστο, επιστήμονες ανακάλυψαν το ολινγκίτο (Bassaricyon neblina), ένα νέο σαρκοφάγο θηλαστικό που μοιάζει με αρκουδάκι και ζει στις ζούγκλες του Ισημερινού και της Κολομβίας. Το ολινγκίτο είναι το πρώτο σαρκοφάγο θηλαστικό που ανακαλύφθηκε τα τελευταία 35 χρόνια και, σύμφωνα με τον Kristofer Helgen από το Smithsonian’s National Museum of Natural History των ΗΠΑ, που ηγήθηκε της αποστολής, το γεγονός αυτό δείχνει ότι η φύση του πλανήτη μας δεν έχει εξερευνηθεί πλήρως. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα πολλά είδη πουλιών, ερπετών, αμφίβιων και εντόμων που έρχονται στο φως κάθε χρόνο. Το 2013, 140 νέα είδη καταγράφηκαν από το International Institute for Species Exploration at Arizona State University, στις ΗΠΑ.
Ωκεανοί και άβυσσος
Τα βάθη των ωκεανών και των θαλασσών, που αποτελούν τα 2/3 της επιφάνειας του πλανήτη, είναι άλλο ένα πεδίο γεμάτο άγνωστα πλάσματα. Με μικρά υποβρύχια και ειδικές κάμερες, οι θαλάσσιοι βιολόγοι, ακολουθώντας τα χνάρια του περίφημου Γάλλου ωκεανογράφου Ζακ-Ιβ
Κουστό, έχουν βρει μόνον ένα μικρό μέρος από αυτά. Η άβυσσος, δηλαδή η ζώνη των ωκεανών βάθους μεταξύ 4.000 και 6.000 μέτρων, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μια και τα πλάσματα που κρύβονται στο απόλυτο σκοτάδι της είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστούν. Από τα 6.000 μέτρα και κάτω ξεκινά η «Ζώνη του Αδη», που αρχίζει από τον πυθμένα του ωκεανού και περιλαμβάνει ρήγματα που φθάνουν τα 10.000 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Το πιο βαθύ γνωστό ρήγμα είναι το «Ρήγμα της Μαριάννας» στο βορειοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, ο πυθμένας του οποίου φθάνει τα 10.911 μέτρα. Οι πρώτοι επισκέπτες στον πυθμένα του «Ρήγματος της Μαριάννας» ήταν οι ωκεανογράφοι Jacques Piccard και Don Walsh το 1960, οι οποίοι παρατήρησαν ίχνη θαλάσσιας ζωής. Ο γνωστός Καναδός σκηνοθέτης Τζέιμς Κάμερον το επισκέφθηκε ξανά το 2012, με το υποβρύχιο σκάφος «Deepsea Challenger».
Πάγοι και φλοιός της Γης
Οι πάγοι των πόλων και ο φλοιός της Γης δρουν ως «αποθήκες» της φυσικής ιστορίας, γεμάτες παγωμένα μαμούθ, ανθρώπους των σπηλαίων και οστά δεινοσαύρων και άλλων προϊστορικών ζώων. Εκτός από αυτά, όμως, φιλοξενούν και ζωντανούς οργανισμούς, όπως εξτρεμόφιλα βακτήρια στους πάγους, στο χώμα και σε θερμές πηγές νερού στο φλοιό της Γης. Επίσης, στο έδαφος πιθανότατα να υπάρχουν άγνωστα έντομα ή μικρά ζώα που δεν γνωρίζουμε ακόμα. Στο Βόρειο Πόλο, η ομάδα της μικροβιολόγου Lyle Whyte από το McGill University ανακάλυψε το βακτήριο Planococcus halocryophilus που πολλαπλασιάζεται στους -15°C, φαινόμενο-ρεκόρ για ένα ζωντανό οργανισμό, και επιβιώνει μέχρι και στους -25°C.
Μικροβιόκοσμος
Τέλος, εξαιρετικά μυστηριώδης είναι και ο αόρατος με γυμνό μάτι κόσμος των μικροβίων, ο οποίος κρύβει τόσο κινδύνους όσο και άγνωστους θησαυρούς. Νέοι παθογόνοι ιοί και ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια προκαλούν νέες επιδημίες κάθε τόσο, που απαιτούν την ετοιμότητα των αρχών και των επιστημόνων για να τις αντιμετωπίσουν. Από την άλλη πλευρά, τα μικρόβια συχνά μας χαρίζουν πολύτιμα προϊόντα, όπως αντιβιοτικά και ένζυμα, που δεν βρίσκονται αλλού στη φύση. Επίσης, η συμβίωσή τους μαζί μας αποδεικνύεται συχνότερα ωφέλιμη παρά επιβλαβής. Η εξερεύνηση απόμακρων σημείων της Γης για την ανακάλυψη νέων μικροβίων συνεχίζεται ακόμα με πάθος. Το 2004, ο Αμερικανός βιολόγος Craig Venter οργάνωσε μία αποστολή με το προσωπικό του σκάφος Sorcerer ΙΙ, η οποία σκοπό είχε τη συλλογή δειγμάτων νερού από διαφορετικά σημεία των ωκεανών και την ανακάλυψη νέων μικροβιακών ειδών. Τα κίνητρά του, βέβαια, δεν ήταν αμιγώς ρομαντικά, αφού η ανακάλυψη νέων μικροβίων πιθανόν να οδηγήσει στην ανακάλυψη νέων ενζύμων που θα αποτελέσουν νέους πανάκριβους καταλύτες για μία μεγάλη ποικιλία βιοχημικών διεργασιών, όπως η παραγωγή βιοκαυσίμων, στο πλαίσιο της συνεργασίας του Ινστιτούτου για το οποίο ο ίδιος εργάζεται, με τη γνωστή πετρελαιοβιομηχανία ExxonMobil.
Εν κατακλείδι, ο πλανήτης μας είναι ακόμα γεμάτος εκπλήξεις, με ίσως χιλιάδες νέα είδη ζωντανών οργανισμών που δεν έχουν ανακαλυφθεί. Το να γνωρίζουμε όσο το δυνατόν περισσότερα για τα ζώα, τα φυτά και τους μικροοργανισμούς που ζουν σε γη και θάλασσα δεν είναι πολυτέλεια ή κάτι το ασήμαντο. Είναι κάτι το άκρως απαραίτητο για την αυτογνωσία μας ως φιλοξενουμένων αυτού του πλανήτη, το οποίο θα μας επιτρέψει να προφυλασσόμαστε με σιγουριά από τους κινδύνους της φύσης και να απολαμβάνουμε με ευγνωμοσύνη τα ανεκτίμητα δώρα της.
(*) διδάκτορος Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Surrey και επιστημονικού συνεργάτη στο Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ
gefthimiou@biol.uoa.gr
www.enet.gr
