«Η ελληνική φιλοσοφία της φύσης, όπως αναπτύχθηκε στη Μίλητο της Μικράς Ασίας και αργότερα στις άλλες ελληνικές πόλεις, ήταν μια πρωτοπόρος πνευματική δημιουργία. Ολες οι έννοιες που συνέστησαν το σύστημα της φιλοσοφίας και της φυσικής γεννήθηκαν τότε – οι έννοιες της ύλης, της δύναμης, των αριθμών, της κίνησης, της ύπαρξης, του χώρου και του χρόνου, η ιδέα του ατόμου όπως και η μέθοδος της εμπειρικής φυσικής που θα θριάμβευε αργότερα. Οι αρχαίοι Ελληνες διέβλεπαν το στοιχείο της ζωής παντού στη φύση». Δεν είναι τυχαίο ότι στην αρχαιότητα έχει τις ρίζες του και το ενδιαφέρον γύρω από την αλλοίωση και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
Ο ίδιος ο Πλάτωνας -είπε ο διακεκριμένος αρχαιολόγος- περιγράφει στον Κριτία την αποψίλωση των δασών και την απογύμνωση του αττικού εδάφους. Το παρελθόν όμως ποτέ δεν πεθαίνει, υποστηρίζει ο κ. Θέμελης. «Συνεχίζει να υπάρχει και να ενεργεί από γενιά σε γενιά, αποτελώντας μια πολιτισμική και ανθρωπιστική δύναμη ύψιστης σημασίας. Τα υλικά απομεινάρια του παρελθόντος και το φυσικό περιβάλλον γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις μας, στέλνουν μηνύματα και αποτελούν μια πλευρά της πραγματικότητας όχι μόνο του παρελθόντος αλλά και του παρόντος – συνδέονται με τις ατομικές και κοινωνικές καταστάσεις.
Η σχέση που έχουμε με τις αρχαιότητες και τον φυσικό κόσμο είναι βιωματική, όχι μόνο για τους εξειδικευμένους μελετητές αλλά για κάθε κάτοικο. Οι αρχαίες πέτρες που έρχονται στο φως κατά τις ανασκαφές δεν είναι βουβές: μιλούν, αποκαλύπτουν τα μυστικά τους σε κάθε έναν που τις προσεγγίζει με ενδιαφέρον, ευαισθησία, αγάπη. Η προστασία της φυσικής ομορφιάς, των περιβαλλοντικών και ιστορικών στοιχείων, της άγριας ζωής και των μνημείων αποτελεί ζήτημα επιβίωσης του ανθρώπινου είδους», κατέληξε.
Οικολόγοι στην πράξη οι αρχαίοι Ελληνες
Μετά μια μακρά συζήτηση με τον Λυσία στο σπίτι του πλάι στο Ιερό του Ολυμπίου Διός, ο Φαίδρος βγήκε από τα τείχη της Αθήνας να διαβάσει ένα χειρόγραφο σε ένα ήσυχο μέρος, δροσερό και σκιερό, καθώς το μεσημέρι πλησίαζε και η ζέστη ήταν αφόρητη.
Η περιοχή του Ιλισσού ήταν ιδανικό σημείο για μελέτη και περισυλλογή το καλοκαίρι. Στον δρόμο, ο Φαίδρος συνάντησε τον Σωκράτη. Περπάτησαν ξυπόλυτοι μέσα από την κοίτη του ποταμού, που εκείνη την εποχή του χρόνου είχε λίγα αλλά «χαρίεντα και διαφανή» νερά. Εκατσαν στην απέναντι όχθη, κάτω από τη σκιά ενός μεγάλου πλατάνου με συντροφιά το αδιάκοπο τραγούδι των τζιτζικιών και το θρόισμα των φύλλων.
Εκεί κοντά υπήρχε και μικρή αλλά «χαριεστάτη πηγή μόλα ψυχρού ύδατος» και μια μεγάλη και σύσκια λυγαριά, που με τα άνθη της ευωδίαζε τον αέρα.
Κάπως έτσι περιέγραφε το τοπίο του Ιλισσού στην αρχαία Αθήνα ο Πλάτων στον Φαίδρο, φέρνοντας σε δύσκολη θέση τους σύγχρονους μελετητές. «Πώς να περιγράψω την ολοκληρωτική εξαφάνιση του Ιλισσού σήμερα και τη μετατροπή του σε έναν υπόνομο; Πώς να αποδώσω τη σημερινή κατάσταση ενός τοπίου που ο Πλάτων περιέγραφε με τέτοια χάρη»; Ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης μπορεί να φέρει αναρίθμητα τέτοια παραδείγματα. «Σκαλίζοντας» όλη του τη ζωή το παρελθόν, σε ανασκαφές και συγγράμματα, έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με αδυσώπητα τέτοια «πριν και μετά».
Οπως είπε στην πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του κατά τις εκδηλώσεις για τα εγκαίνια του Navarino Environmental Observatory, του παρατηρητηρίου για την κλιματική αλλαγή που «έστησαν» στη Μεσσηνία η Ακαδημία Αθηνών, το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και ο φορέας ανάπτυξης της Costa Navarino, TEMES, ο σεβασμός του αρχαίου κόσμου για το φυσικό περιβάλλον υπήρξε απόλυτος και αδιαπραγμάτευτος. «Ο Ζήνων ο Κιτιεύς, ιδρυτής της φιλοσοφικής σχολής του στωικισμού, έβλεπε τον πληθυσμό της οικουμένης σαν μια ενότητα, πολίτες μιας πόλης που ζούσαν κάτω από ένα πλέγμα κανόνων. Οι άνθρωποι θα μπορούν να είναι ευτυχισμένοι μόνο όταν μάθουν να ζουν με βάση τον νόμο της τάξης που είναι εγγενής στη φύση», είπε.
Της Λινας Γιανναρου για την καθημερινή
