Ο Αγροτουρισμός στην Ελλάδα μια ελπιδοφόρα προοπτική για την Κοινωνική Οικονομία

Mια νέα πολλά υποσχόμενη δράση που έχει εφαρμογή στην Κοινωνική Οικονομία κάνει τα πρώτα δειλά βήματα με αρχή από την Κρήτη, Αν και εσείς ζείτε σε μια αγροτική περιοχή που μπορεί να αναπτυχθεί με αυτή την μορφή ελάτε σε επαφή μαζί μας από την φόρμα επικοινωνίας στο τέλος του άρθρου να σας βοηθήσουμε στην σύσταση Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης στον Αγροτουριστικό τομέα. 

O αγροτουρισμός είναι μορφή ήπιου τουρισμού κατά την οποία οι επισκέπτες μένουν σε αγρόκτημα και συμμετέχουν σε αγροτικές εργασίες. Σημείο αναφοράς των διακοπών σε ένα αγρόκτημα-ξενώνα είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με την αγροτική ζωή, τις καλλιέργειες, με την φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, κάτι το ιδιαίτερο για το μεγαλύτερο ποσοστό του σύγχρονου Ευρωπαίου πολίτη, κατοίκου αστικής περιοχής. Πέρα από την υποδοχή και τη φιλοξενία του επισκέπτη σε ένα περιβάλλον λιτό με τοπικό χαρακτήρα και όλες τις απαραίτητες ανέσεις, προβλέπεται και η ενεργή συμμετοχή του τουρίστα σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων. Ενδεικτικές από αυτές είναι:

• αγροτικές δραστηριότητες (συμμετοχή στις εργασίες),
• παρατήρηση οικοσυστήματος (πουλιών, πανίδας, χλωρίδας, επισκέψεις υγροβιότοπων, κ.λ.π)
• αθλήματα περιπέτειας (π.χ ράφτινγκ, πεζοπορία κ.λ.π),
• πολιτιστικές περιηγήσεις (π.χ επισκέψεις σε μοναστήρια, εκκλησίες, λαογραφία μουσεία, κ.ά., παραδοσιακούς οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους).
• διάφορα μαθήματα (π.χ μαθήματα αργαλειού, ελληνικών χορών, γαστρονομίας – ελληνικής κουζίνας, γευσιγνωσία, οινοποιεία, τοπικά προϊόντα, κ.λ.π)

Η βασική ιδιαιτερότητα της πρακτικής αυτής της μορφής τουρισμού στις ανεπτυγμένες αγροτουριστικά χώρες (Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία) είναι πως βασίζεται σε διαμονή σε φάρμες στο ύπαιθρο, κάτι το οποίο δεν υπάρχει στον αντίστοιχο βαθμό στην Ελλάδα, αν και διαθέτει μεγάλο αξιοποιήσιμο κεφάλαιο προς αξιοποίηση (λαϊκός και πολιτιστικός πλούτος, γεωφυσικά στοιχεία, κ.τ.λ.) και με τις κατάλληλες προσαρμογές στα δεδομένα του Ελληνικού τοπίου, ο Ελληνικός Αγροτουρισμός μπορεί να βρεθεί σε ανταγωνιστική θέση συμβάλλοντας έτσι στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ παράλληλα ενισχύει το εισόδημα των κατοίκων στις περιοχές-προορισμούς.

Οικονομικά κίνητρα

Τι είναι αυτό που κάνει τους αγρότες να ξεκινούν τουριστικές επιχειρήσεις; Οι κυβερνήσεις βλέπουν το αγροτουρισμό ως μια οικονομική φλέβα για τις αγροτικές κοινωνίες. Η βιομηχανία του τουρισμού το βλέπει ως ένα τρόπο για να απομακρύνει τους επισκέπτες από τις μεγάλες πόλεις. Μα πως το βλέπουν οι αγρότες; Προηγούμενες μελέτες διαφωνούν πάνω στη σχετική σημασία του εισοδήματος και των κοινωνικών ευκαιριών. Οι περισσότερες αγροτουριστικές επιχειρήσεις είναι οικογενειακές επιχειρήσεις σε οικογενειακά αγροκτήματα. Στις οικογενειακές επιχειρήσεις οι αποφάσεις παίρνονται με βάση τις οικογενειακές σχέσεις, του τρόπου ζωής, της ιδιοκτησίας καθώς και με βάση των οικονομικών μεγεθών της ανάπτυξης και του κέρδους .

Αυτά τα προβλήματα τα συναντάμε και στις οικογενειακές επιχειρήσεις τουρισμού και κατ επέκταση αφορούν και τις οικογενειακές επιχειρήσεις αγροτουρισμού. Παρά τις οικονομικές πιέσεις προς την κατεύθυνση των μεγάλων εταιρικών ή βιομηχανικών αγροκτημάτων, τα οικογενειακά αγροκτήματα συνεχίζουν να υπάρχουν κυρίως λόγω στους δεσμούς ανάμεσα στην οικογένεια και τη γη της. Πολύ σημαντικά γι αυτό το λόγο είναι και τα προβλήματα που προκύπτουν από τα κληρονομικά θέματα. Αυτά συμπεριλαμβάνουν θέματα όπως την ικανότητα της ιδιοκτησίας να υποστηρίζει πολλές γενιές ταυτόχρονα, την επιλογή του διαδόχου εάν υπάρχουν πολλά αδέρφια, την σύνταξη των παλαιών γενεών, τη μεταφορά του κεφαλαίου στις νεότερες, καθώς και τι μεταφορά του ελέγχου της διοίκησης της επιχείρησης. Ο τουρισμός μπορεί να είναι ένας τρόπος ανεύρεσης επικουρικού εισοδήματος με σκοπό τη διατήρηση του τρόπου ζωής της οικογένειας.

Ο αγροτουρισμός παρέχει στου γαιοκτήμονες που αντιμετωπίζουν οικονομικές πιέσεις ένα διαφορετικό τρόπο απόκτησης επιπλέον εισοδήματος. Πολλές ιδιοκτησίες δεν είναι πλέον κατάλληλες για αποκλειστική γεωργική παραγωγή. Οι αγρότες προσαρμόστηκαν σε αυτό το γεγονός, επεκτείνοντας την καλλιεργήσιμη γη τους, κάνοντας εντονότερη παραγωγή, εξειδικεύοντας τα σπαρτά ή τα ζώα τους, πουλώντας γη, δουλεύοντας σε μη αγροτικές εργασίες ή διαφοροποιώντας το εισόδημα του αγροκτήματός τους. Ο τουρισμός αποτελεί μια τέτοια στρατηγική διαφοροποίησης του εισοδήματος . Μερικές αγροτουριστικές επιχειρήσεις διευθύνονται από μετανάστες οι οποίοι τις δημιούργησαν με σκοπό να εγκατασταθούν στη χώρα. Οι νέοι αυτοί μετανάστες μεταβάλουν το χρόνο μίσθωσης της γης, τη χρήση της καθώς και τις κοινωνικές δομές σε πολλά κράτη. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική ο αγροτουρισμός χρησιμοποιείται ως τακτική για την αναζωογόνηση των τοπικών οικονομιών και τη διατήρηση των αγροτικών κοινωνιών και τοποθεσιών.

Κοινωνικά κίνητρα

Ο αγροτουρισμός μπορεί να έχει επίσης και κοινωνικούς στόχους. Οι αγροτικές οικογένειες έχουν μια παράδοση στη φιλοξενία χωρίς να υπολογίζουν τα έσοδα. Για τα ταξιδιωτικά πρακτορεία ο αγροτουρισμός είναι και αυτός ένα στοιχείο του τουρισμού, ένας πόλος έλξης για τους ταξιδιώτες της επαρχίας, αλλά αυτός δεν είναι πάντα ο τρόπος που τον αντιλαμβάνονται οι ταξιδιωτικοί πράκτορες. Οι παράγοντες που κινητοποιούν τους ιδιοκτήτες γης να ξεκινήσουν τουριστικές επιχειρήσεις έχουν μεγάλη οικονομική και κοινωνική σημασία. Αυτές οι νέες επιχειρήσεις ξεκινούν άραγε για τα λεφτά ή για τη διασκέδαση; Επιδοτεί τελικά ο τουρισμός την γεωργία ή η γεωργία τον τουρισμό; Αυτή είναι μια σημαντική διαφοροποίηση, η οποία επηρεάζει την επένδυση χρόνου και πόρων, την ανάμιξη μελών της οικογένειας, την διάθεση πρόσληψης εργατικού προσωπικού, ή τη συνεισφορά σε τουριστικές εκστρατείες μάρκετινγκ καθώς και την επίδραση σε φορτία, φόρους, τιμές καυσίμων, ή τουριστικής ζήτησης

Ορισμός του αγροτουρισμού σύμφωνα με το ΥΑΑ 

Σύμφωνα με τον επίσημο ιστό-τοπο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης (www.minagric.gr) , ο ‘αγροτουρισμός’ περιλαμβάνει διάφορες τουριστικές δραστηριότητες μικρής κλίμακας, οικογενειακής ή συντεχνιακής προέλευσης, που αναπτύσσονται σε αγροτικές περιοχές από άτομα που απασχολούνται στο τομέα της γεωργίας. Οι στόχοι των αγροτουριστικών προγραμμάτων, όπως αυτοί ορίζονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης είναι οι εξής:

• Διαφοροποίηση των αγροτικών δραστηριοτήτων.
• Νέα και μη αγροτικά εισοδήματα για τους αγρότες.
• Ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές.
• Αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και των εργασιακών συνθηκών των αγροτικών περιοχών.
• Πρόληψη της πληθυσμιακής εγκατάλειψης της υπαίθρου.
• Προώθηση και υποστήριξη του κοινωνικού και οικονομικού ρόλου των γυναικών της υπαίθρου.
• Προστασία του περιβάλλοντος.
• Διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς.
• Εκμετάλλευση της κτηριακής κληρονομιάς.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί η σύνδεση του αγροτουρισμού με το ‘ειδύλλιο της φύσης’ και άλλες ρομαντικές αναφορές της αγροτικής ζωής σε επίσημες πηγές. Σύμφωνα πάλι με τον ιστό-τοπο του ΥΑΑ, ο αγροτουρισμός είναι ένα είδος τουρισμού που παρέχει στους επισκέπτες την ευκαιρία να απολαύσουνε τις διακοπές τους σε ένα ήσυχο μέρος, κοντά στη φύση και στους απλούς χωρικούς που είναι ακόμη δεμένοι με τη γη και τις τοπικές παραδώσεις. Οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν τα έθιμα και τις παραδώσεις των Ελληνικών αγροτικών περιοχών, αλλά κυρίως μπορούν να απολαύσουν την θερμή, ανθρώπινη φιλοξενία και των κατοίκων της υπαίθρου