Η ιστορία της “άγριας γης” και η λεηλασία των δασών

Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω πώς γίνεται να περπατάς μέσα σε ρουμάνια και λόγγους με πυκνή βλάστηση, κάτω από τεράστιες βελανιδιές, οξιές και καστανιές, και να σου λένε ότι αυτό το δάσος είναι ιδιωτικό. Ακόμη κι εκεί που υπάρχουν μόνο πουρνάρια και γκορτσιές, όπως στην Ιθάκη, είναι να απορείς πώς βρέθηκαν τόσες χιλιάδες στρέμματα στην ιδιοκτησία του κάθε Καραμπάτσου, Καλογρίτσα ή Γκόρτσου…

Και για να μου φύγει η περιέργεια, ανέτρεξα σε επιστημονικές εργασίες που αναφέρονται στο ιστορικό του δασικού πλούτου της χώρας, αλλά και στον τρόπο κατοχής του, από την εποχή της τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα.

Καταρχάς η απόκτηση δασών από ιδιώτες άρχισε μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους με «εξαγορά» από τούρκους ιδιοκτήτες, οι οποίοι κατείχαν περίπου 2.500.000 στρέμματα σε Ρούμελη, Μοριά και νησιά. Κάτι αντίστοιχο έγινε αργότερα σε Θεσσαλία, Ήπειρο και Μακεδονία. Οι αγοραστές ήταν κυρίως κοτζαμπάσηδες, πλούσιοι του εξωτερικού και καπεταναίοι του αγώνα. Επίσης υπήρξαν αυθαίρετες καταλήψεις, που καλύπτονταν λόγω συμφερόντων ή «λόγω ανάγκης επιβίωσης των αγροτών». Τέλος, γίνονταν διανομές με κλήρους για την πραγματική ανακούφιση πληθυσμών, όπως προσφύγων, ακτημόνων κτλ.

Σε μια εργασία του Αντωνίου Καπετάνιου με τίτλο «Η ιδιοκτησία στα δάση» δημοσιεύονται στοιχεία από μελέτη που παραθέτει ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς για την εικόνα του 1828: «Στην κυριότητα των Τούρκων υπηκόων του Οθωμανικού κράτους ανήκαν συγκεκριμένες εκτάσεις, και μάλιστα λιγότερες από αυτές των Ελλήνων. Το πώς τελικά βρέθηκαν αυτοί να πωλούν φεύγοντας τεράστιες εκτάσεις δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού ήταν καταφανής η πρακτική να ιδιοποιούνται όση περισσότερη δημόσια γη μπορούσαν και να την πωλούν στους δυνάμενους να την αγοράσουν Έλληνες. Όλοι αυτοί γνώριζαν το παιχνίδι που ‘παιζόταν’, όμως συμμετείχαν σε αυτό, διότι η αγορά της γης αποτελούσε μια εξαιρετικά επικερδή επένδυση!».

Σε άλλο σημείο, σχετικά με τις ιδιοκτησίες δασών στη Μακεδονία αναφέρεται ότι το 1917 αποφασίστηκε η δέσμευση του 1/5 αυτών, διότι: «Η ανάγκη ήταν η έλλειψη ρευστότητας του ελληνικού κράτους και η απαίτηση για ενεχυρίαση περιουσιακών του στοιχείων προκειμένου να λάβει δάνειο η χώρα από το εξωτερικό. Οι κάτοχοι αυτών των εκτάσεων θεώρησαν τη συγκεκριμένη ενέργεια ως δήμευση. Ισχυρίζονταν μάλιστα ότι αγόρασαν την ‘άγρια γη’ από τους Τούρκους χωρίς προσδοκία οφέλους, παρακινούμενοι από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία διά των προξένων στη Μακεδονία κι αλλού προέτρεπε τους εύπορους Έλληνες να αγοράσουν όπου μπορούσαν γη, για να μην περιπέσει στην ιδιοκτησία των Βουλγάρων και των ψευτομακεδόνων, αλλά και για να αποτελέσει ορμητήριο και κρησφύγετο των ανταρτών του μακεδονικού αγώνα κατά των κομιτατζήδων…».

Διάβασα δεκάδες σελίδες για την πολύπαθη ιστορία των ελληνικών δασών, για το πώς άλλαζαν χέρια και για τα παιχνίδια που παίζονταν διαχρονικά. Μια ζωή τα ίδια σ’ αυτή τη χώρα: Επίκληση αντιμετώπισης εξαιρετικών αναγκών, έλλειψη ρευστότητας, εκποιήσεις γης, συμφέροντα και παιχνίδια με «ημέτερους». Βλέπαμε μόνο το σήμερα, κοντόφθαλμα. Βλέπαμε το δέντρο και χάναμε το δάσος…

Δημοσιεύτηκε στη «Μακεδονία της Κυριακής» στις 02 Οκτωβρίου 2016

www.makthes.gr